Kryeministrja italiane Giorgia Meloni duket e vendosur të dërgojë më shumë njerëz në burg me një qasje të ashpër ndaj rendit dhe ligjit, por burgjet e vendit të saj nuk janë në gjendje të strehojnë më shumë të burgosur.
Më 9 qershor, rojet e burgut në Cagliari të Sardenjës zbuluan se një i burgosur 56-vjeçar kishte varur veten në qelinë e tij — vetëvrasja e 33-të në burgjet italiane për këtë vit. Presidenti Sergio Mattarella i kërkoi këtë javë qeverisë të reagojë ndaj këtij numri “dramatik” vetëvrasjesh, duke e quajtur një “emergjencë të vërtetë shoqërore.”
Përballë mbipopullimit dhe mungesës së kujdesit psikiatrik, sistemi penitenciar është në krizë. Por në vend që të ofrojë lehtësim, apo edhe amnisti dhe falje si paraardhësit e saj, Meloni po e shtyn më tej presionin.
Në fillim të qershorit, qeveria e djathtë e Italisë miratoi një dekret sigurie gjithëpërfshirës që zgjat dënimet me burg, shton 14 vepra të reja penale dhe kufizon alternativat ndaj dënimit me burg — duke futur më shumë njerëz në një sistem tashmë në krizë.
Më e diskutueshmja, ligji synon edhe taktikat e protestës si bllokimi i rrugëve dhe pushtimet, duke shtrënguar kontrollin e shtetit mbi mospajtimin qytetar.
Meloni e përshkroi ligjin e ri si një hap drejt sigurisë publike që do të mbrojë njerëzit më të pambrojtur në shoqëri.
“Po veprojmë me vendosmëri kundër pushtimeve të paligjshme, duke përshpejtuar dëbimet dhe duke mbrojtur familjet, të moshuarit dhe pronarët e ndershëm,” tha ajo.
Por kritikët e shohin këtë si një shtypje politike me pasoja të dëmshme.
“Është një iluzion i rrezikshëm të mendosh se më shumë dënime dhe më shumë kohë në burg sjellin më shumë siguri,” tha Vittorio Manes, profesor i të drejtës penale në Universitetin e Bolonjës.
Sergio Rastrelli, senator nga partia e Melonit, Vëllezërit e Italisë, hodhi poshtë frikën se dekreti i ri do të çonte më shumë njerëz në burg. “Nuk është e vërtetë që veprat e reja penale rrisin popullsinë e burgjeve; përkundrazi, ato vendosin kufij të qartë që ata që synojnë të shkelin ligjin ta kuptojnë se do të mbahen përgjegjës,” tha ai.
Pretendimet e Rastrellit do të vihen shpejt në provë. Që nga prilli, burgjet italiane mbanin mbi 62,000 të burgosur në ambiente të ndërtuara për vetëm 51,000, sipas një raporti të organizatës Antigone, që monitoron kushtet në burgje. Me një normë mbipopullimi prej 119% në vitin 2023, një nga më të lartat në BE, mungesa kronike e stafit, infrastruktura e pamjaftueshme dhe shërbimet e nënfinancuara po e çojnë sistemin drejt kolapsit.
Presioni po përkthehet edhe në trazira. Më 4 qershor, deri në 200 të burgosur në burgun Marassi të Xhenovës organizuan një rebelim pas një sulmi të dyshuar seksual ndaj një të burgosuri tjetër. Të burgosurit morën kontrollin e pjesëve të burgut, u ngjitën mbi gardhe dhe çati dhe shkatërruan shumë qeli. Dy oficerë u plagosën dhe trazirat u shuan vetëm pas ndërhyrjes së policisë speciale — në të njëjtën ditë kur Senati miratoi versionin përfundimtar të dekretit të sigurisë së Melonit.
Dekreti, që tani është kthyer në ligj, e bën rebelimin në burg një vepër penale më vete. Kritikët thonë se kjo mund të shtypë të drejtën për të shprehur ankesa të justifikuara ndaj abuzimit apo neglizhencës në formën e protestave të organizuara brenda burgjeve.
“Ka shumë raste ku protestat e të burgosurve kanë marrë vëmendjen e autoriteteve lokale dhe kanë çuar në përmirësime pozitive,” tha Alessio Scandurra, autori i raportit të Antigone-s. “Një burg është një komunitet që nuk është i pavarur, por ka nevojë për ndihmë nga jashtë. … Heshtja e protestave rrezikon t’i bëjë burgjet edhe më të varfra dhe më pak të afta për të përballuar nevojat në rritje.”
Sipas të njëjtit raport, vetëvrasjet janë në rritje, duke kaluar 33 vetëm në gjysmën e parë të vitit 2025. Në vitin 2024 u regjistruan 91 vetëvrasje në burgjet italiane — një rekord, që tejkalon edhe kulmin e vitit 2022.
“Ato ndodhin kryesisht në repartet e izolimit, në vende ku ka më pak aktivitete, më pak ndërveprim dhe më pak kontakt njerëzor,” tha Scandurra. “Kjo është arsyeja pse ky trend drejt izolimit më të madh është i rrezikshëm. Të dhënat tregojnë qartë se aty ku ka më shumë hapje, incidenca e akteve të tilla është më e ulët.”
Italia është përballur edhe më parë me këtë lloj përballjeje. Në vitin 2013, Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut dha vendimin “Torreggiani”, duke dënuar Italinë për shkelje sistematike të ndalimit të trajtimit çnjerëzor dhe degradues. Rasti kishte të bënte me shtatë të burgosur që mbaheshin në qeli me më pak se 3 metra katrorë për person — një kufi që Gjykata e konsideron çnjerëzor.
Vendimi e detyroi Italinë të përmirësonte kushtet dhe të zvogëlonte mbipopullimin duke zgjeruar alternativat ndaj dënimit me burg. “Të gjithë u habitëm nga reagimet pas vendimit Torreggiani. Ishte sikur, papritur, të gjithë dinin çfarë të bënin,” tha Scandurra.
Për një kohë, reformat morën hov. Popullsia e burgjeve ra dhe Italia prezantoi regjime me qeli të hapura, që lejonin të burgosurit të lëviznin më lirshëm.
Por tani, ky proces reformash është në rrezik. Qeveria e Melonit ka ashpërsuar dënimet dhe ka përjashtuar hapur mjete si uljet e dënimeve apo faljet kolektive — masa që ishin përdorur edhe nga ish-kryeministri Silvio Berlusconi, udhëheqës i Forza Italia.
“Amnistitë dhe faljet nuk përputhen me vizionin e qeverisë për një shtet modern,” tha Rastrelli, duke argumentuar se këto masa ofrojnë vetëm lehtësim afatshkurtër pa adresuar problemet e thella sistemike. “Ato e gërryejnë sigurinë e dënimit, çka dobëson ndjesinë e qytetarëve për drejtësi ligjore. Për më tepër, ato e dobësojnë autoritetin e shtetit, duke e reduktuar në një sistem që i nënshtrohet kompromisit në kohë vështirësie.”
Scandurra vërejti se qeveria e Melonit ka ndjekur një qasje ndryshe nga paraardhësit në përballimin e emergjencës në burgje. “Ka qenë gjithmonë mjaft rezistuese, madje edhe gjatë vizitave institucionale në burgje,” tha ai. “Tradicionalisht kishte vëmendje jo vetëm për kushtet e stafit, por edhe për ato të të burgosurve. Tani, zyrtarët vizitorë shpesh shmangin të flasin me stafin apo të hyjnë fare në sektorët e paraburgimit.”
Plane afatgjata, krizë e afërt
Vitin e kaluar, qeveria e Melonit nxori një Dekret për Burgjet që premtonte të lehtësonte mbipopullimin duke punësuar më shumë roje dhe ndërtuar ambiente të reja, përfshirë emërimin e një të ashtuquajturi Komisioner të Jashtëzakonshëm për Ndërtimin e Burgjeve, i ngarkuar të mbikëqyrë projektet e reja dhe rinovimet.
Por kritikët thonë se këto premtime nuk adresojnë urgjencën e situatës.
“Kur përballesh me një krizë si kjo, të flasësh për ndërtimin e burgjeve të reja do të thotë të ofrosh zgjidhje që nuk ndihmojnë të burgosurit e sotëm,” tha Scandurra. “Problemi shtyhet për të ardhmen — dhe kjo është thellësisht dekurajuese.”
Manes e quajti qasjen e qeverisë ndaj krizës “një lloj marketingu elektoral,” duke shtuar: “Problemet nuk do të zgjidhen duke ndërtuar burgje, njësoj siç Covid-i nuk u mposht duke ndërtuar spitale.”
Rastrelli, që shërbeu gjithashtu si raportues i Dekretit për Burgjet, e mbrojti atë duke shpjeguar se qasja e qeverisë ndaj mbipopullimit ishte strukturore dhe jo një reagim i përkohshëm ndaj krizës.
“Të gjitha përpjekjet e mëparshme në Itali kanë dështuar sepse janë mbështetur te taktikat e përkohshme për ‘zbrazjen e burgjeve’, që vetëm e vonojnë problemin që rikthehet,” shpjegoi ai. “Qëllimi ynë është të zbatojmë masa strukturore duke ndarë fonde për trajnimin e policisë së burgjeve, përmirësimin e infrastrukturës dhe analizimin e popullsisë së burgjeve.”
Shkaku i vërtetë i mbipopullimit, shtoi Scandurra, janë rikthimet e vazhdueshme të të njëjtëve persona në burg. “Nëse njerëzit nuk do të ktheheshin për herë të dytë, të tretë apo të katërt, kriza do të zhdukej. Burgu duhet të jetë një vend për riintegrim në shoqëri, jo vetëm për ndëshkim.”
“E drejta penale menaxhon dështimin e shoqërisë. Ajo nuk ndërton bashkëjetesë civile,” vazhdoi ai. “Ne tashmë i dimë zgjidhjet. Ato ndodhen në sirtarët e ministrave. Ai që mungon është vullneti politik.”
