Piktorët e famshëm, si Leonardo Da Vinci, Sandro Botticelli dhe mjeshtra të tjerë të Rilindjes, mund të kenë shtuar të verdhën e vezës në bojë vaji për t’i bërë pikturat e tyre t’i rezistojnë lagështisë dhe të parandalojnë rrudhat dhe zverdhjen.
Kjo u zbulua nga studimi i ri i publikuar në Nature Communications nga një ekip ndërkombëtar ekspertësh, sipas të cilit përzierja e vajrave dhe proteinave “mund të përmirësojë ruajtjen e veprave të çmuara të artit”. Në studimin, i cili përfshiu gjithashtu studiuesit italianë Cecilia Duce dhe Ilaria Bonaduce të Departamentit të Kimisë dhe Kimisë Industriale të Universitetit të Pizës dhe Emilia Bramanti nga Instituti i Kimisë së Përbërjeve Organo-Metalike të CNR të Pizës, ekipi tregoi se e verdha e vezës “vepron si një antioksidant, duke ngadalësuar fillimin e ngurtësimit të bojës”. Në thelb, kjo përzierje do t’i bënte pikturat më pak të prirura ndaj degradimit.
E verdha e vezës në veprat e Leonardo da Vinçit
Prania e mbetjeve të proteinave në kryeveprat piktoreske të Rilindjes është dokumentuar prej kohësh, shpesh i atribuohet kontaminimit, por për përdorimin e të verdhës së vezës në pikturën me vaj “ka shumë pak burime të shkruara dhe, deri më tani, asnjë punë shkencore nuk e ka hetuar çështje në një mënyrë kaq të plotë,” shpjegoi për CNN autori kryesor i studimit, Dr. Ophélie Ranquet i Institutit të Teknologjisë në Karlsruhe, Gjermani. Rezultatet tona tregojnë se edhe me një sasi shumë të vogël të verdhë veze mund të arrihet një ndryshim dramatik në vetitë e bojës së vajit, duke treguar se si shtimi mund të ketë qenë i dobishëm për artistët.”
Në vlerësimin e efekteve të përdorimit të të verdhës së vezës, shkencëtarët zbuluan se proteinat shtypin thithjen e lagështisë nga mjedisi nga boja, si dhe e bëjnë njollën e bojës më të theksuar. Studiuesit kanë zbuluar gjithashtu se përzierja ndihmon në parandalimin e zverdhjes dhe formimit të rrudhave – “një problem i hasur edhe nga Leonardo da Vinci” specifikojnë ekspertët.
Dëshmi e drejtpërdrejtë e efektit të të verdhës së vezës në bojë vaji, ose më mirë, mungesa e saj, mund të vërehen në Madonna del Carnation, një nga pikturat e hershme të Leonardo da Vinçit, e krijuar në një kohë kur Mjeshtri ndoshta po përpiqej ende të zotëronte pastaj bojë të re vaji. E ekspozuar aktualisht në Alte Pinakothek në Mynih, Gjermani, piktura tregon rrudha të dukshme në fytyrën e Marisë dhe fëmijës. “Bojë vaji fillon të thahet nga sipërfaqja poshtë, prandaj rrudhet”, shtoi Dr Ranquet, duke shtuar se një arsye për rrudhat mund të jetë se nuk ka pigment të mjaftueshëm në bojë.
Studimi tregoi se ky efekt mund të shmanget duke shtuar të verdhën e vezës: “Është mjaft e habitshme sepse keni të njëjtën sasi pigmenti në bojë, por prania e të verdhës së vezës ndryshon gjithçka”. Meqenëse rrudhat ndodhin brenda pak ditësh, ka të ngjarë që Leonardo dhe mjeshtra të tjerë të kenë kapur këtë efekt të veçantë, si dhe veçoritë shtesë të dobishme të të verdhës së vezës, duke përfshirë rezistencën e bojës ndaj lagështirës.
