Pamjet e para pas uljes në Gjirin e Meksikës të austronautëve Sunita Williams dhe Butch Wilmore, i ka shokuar jo pak njerëzit në mbarë botën.
Nga kapsula hapësinorë që mbërriti në Tokë, dolën dy njerëz të dobësuar, me fytyrë të rrudhosur dhe të lodhur, ku duken flokët e Williams në ngjyrë gri. Ajo që nuk shihej, nën kostumin e tyre hapësinor, ishin pasojat në trupin e tyre, që ndoshta do t’i shoqërojnë përgjithmonë.
Williams, 59 vjeç dhe Wilmore, 62 vjeç, do të kalonin rreth dhjetë ditë në hapësirë në misionin Blue Origin, i cili u nis verën e kaluar. Problemet teknike me mjetin që e bënë të rrezikshëm kthimin e tyre i mbajtën ata në Stacionin Ndërkombëtar Hapësinor deri ditët e sotme, kur u kthyen me një automjet SpaceX pa pilot.
Personeli i NASA-s që i priste i vendosi menjëherë në barela, sepse ishin ende shumë të dobët për të ecur. Shumë teste do të pasojnë në qendrën e NASA-s në Hjuston.about:blank
Por, çfarë mund të tregojnë testet?
Vizioni dhe funksioni mendor
Mungesa e peshës bën që lëngu të grumbullohet në kokë, gjë që rrit presionin në sy. Një mundësi shumë e mundshme, duke qenë se qëndrimi në kushte mikrograviteti zgjatet, është ndryshimi i formës së syrit me ënjtje të nervit optik, si dhe palosjet në bebëzën.
70% e astronautëve kanë raportuar shikim të paqartë, një problem që mund të bëhet i përhershëm. Natyrisht, sa më gjatë të jetë qëndrimi në hapësirë, aq më të rrezikshme bëhen ndryshimet për astronautët.
Në të njëjtën kohë, presioni nga lëngu brenda kafkës, stresi dhe mungesa e gjumit mund të shkaktojnë një rënie të funksionit mendor. Astronautët përgjigjen më ngadalë, kanë mangësi në kujtesë dhe vëmendje dhe në marrjen e rrezikut.
Probleme muskuloskeletore dhe pesha
Mikrograviteti relakson së tepërmi muskujt dhe skeletin e njeriut. Një astronaut i moshës 30 deri në 50 vjeç do të humbasë gjysmën e forcës së tij në gjashtë muaj në mikrogravitetin, ai do ta rifitojë atë pas të paktën gjashtë javësh kur të kthehet në Tokë.
Muskujt lodhen më pak sepse nuk punojnë mjaftueshëm, ndërkohë që zvogëlohet edhe dendësia e kockave. Për këtë arsye, NASA rekomandon të paktën dy orë stërvitje në ditë për astronautët në ISS. Në Tokë, humbja e densitetit të kockave nuk korrigjohet aq lehtë dhe, siç pranojnë ekspertët, kjo mund të jetë e përhershme.
Ruajtja e peshës së tyre rezulton të jetë një detyrë e vështirë për astronautët. Ata shpesh ndiejnë të përzieras dhe humbasin shqisën e nuhatjes dhe shijes, duke rezultuar në humbje të oreksit. Për këtë arsye, ata ndjekin një dietë me kalori të lartë.
Uji në trup
Në kushtet e mungesës së peshës, uji në trupin tonë, i cili përbën rreth 70% të peshës, sillet në mënyrë të çuditshme. Mbi 5 litra ujë “migrojnë” në kokë, gjë që, nga ana tjetër, e bën fytyrën të duket e fryrë dhe këmbët të vogla dhe të dobëta.
Edhe pse këto probleme zhduken 2-3 ditë pas kthimit në Tokë, ato lënë pas probleme serioze. Me rrjedhjen e ujit drejt pjesës së sipërme të trupit, rritet rreziku i mpiksjes së gjakut , gjë që mund të kërkojë trajtim në Tokë.
Rrezatimi
Edhe pse ISS ka mbrojtje që mbron nga rrezatimi në hapësirë, mjedisi është qartësisht më i ngarkuar se në Tokë. Në praktikë, raporton Daily Mail, në një javë në hapësirë trupi merr aq sa në një vit në Tokë, dhe në fakt, në hapësirë burimet e rrezatimit radioaktiv janë më të ashpra se në Tokë.
Nuk përjashtohet dëmtimi i ADN-së me efekte që mund të arrijnë kancerogjenitet, siç është edhe dëmtimi i sistemit nervor.
Zemra dhe lëkura
Në hapësirë, zemra gjithashtu atrofizohet, duke mos pasur nevojë të punojë aq shumë sa në Tokë, ndërsa sasia e gjakut gjithashtu zvogëlohet.
Mikrograviteti gjithashtu ndikon seriozisht në lëkurën e astronautëve. Epiderma, shtresa e jashtme e lëkurës, bëhet 20% më e hollë, ndoshta për shkak të gravitetit të reduktuar, duke kufizuar aftësinë natyrale për t’u rigjeneruar. Skuqjet janë gjithashtu më të zakonshme, ndoshta për shkak të materialeve alergjike të ISS, ndërsa plagët shërohen më ngadalë.
Si bëhet rigjenerimi?
Programi i rigjenerimit apo përmirësimit të shëndetit, për astronautët zgjat 45 ditë nga momenti që ata ulen në Tokë dhe ka të paktën tre faza.
Shqetësimi i parë është që astronautët të rifitojnë forcën, fleksibilitetin dhe të fillojnë të ecin përsëri. Ata duhet të rifitojnë ekuilibrin kur ecin dhe të ecin në mënyrë korrekte dhe të koordinuar duke bërë gjithashtu ushtrime si, qëndrimi në njërën këmbë, squats, ngritja e këmbëve.
Në fazën e dytë, rehabilitimi fokusohet në ushtrimet forcuese për trupin, si dhe ushtrime për zemrën, si rutine, biçikletë dhe eliptike.
Kjo pasohet nga faza e tretë dhe më e gjatë, e cila përsëri i lejon astronautët të bëjnë detyrat e përditshme, si dhe ushtrime me intensitet të lartë, si ngjitja dhe pesha.
Për fat të mirë, brenda 45 ditësh astronautët kanë rifituar fuqinë e tyre. Por nëse ka probleme serioze me masën kockore, rikuperimi mund të zgjasë shumë më gjatë, madje dhe për gjithë jetën.
