Qeveria franceze thotë se u tradhtua kur Australia u tërhoq nga marrëveshja e tyre ekzistuese e mbrojtjes prej miliarda dollarësh, duke rënë dakord përmes një marrëveshjeje të re me Shtetet e Bashkuara dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Përpjekja për t’i dhënë Australisë nëndetëse me energji bërthamore një hap i madh drejt kundërvënies ndaj Kinës, ndërsa Presidenti Joe Biden punon për të krijuar mbështetjen ndërkombëtare për qasjen e tij ndaj Pekinit është pjesë e një partneriteti të ri trepalësh midis Shteteve të Bashkuara, Australisë dhe Mbretërisë së Bashkuara, i quajtur “AUKUS”.
Zyrtarë të rangut të lartë francez thanë se marrëveshja AUKUS ishte një “goditje pas shpine” dhe një veprim që “tregon një mungesë koherence“. Në përgjigje të marrëveshjes trepalëshe, një zyrtar francez i tha CNN të Premten se Franca ka tërhequr ambasadorin e saj në SHBA për “konsultim” duke shënuar atë që besohet të jetë hera e parë që francezët i drejtohen një veprimi të tillë në kohët moderne.
Ambasadori francez në Australi është tërhequr gjithashtu, tha zyrtari. Qeveria franceze ka anuluar gjithashtu një pritje në Ambasadën Franceze në Uashington, dhe ka zbutur festimet për të përkujtuar fitoren detare të Luftës Revolucionare nga francezët që ndihmuan SHBA për të fituar pavarësinë e saj.
Pse Franca është kaq e zemëruar për marrëveshjen trepalëshe?
Franca do të humbasë 65 miliardë dollarë nga një marrëveshje ekzistuese për t’i siguruar Australisë nëndetëse konvencionale, me naftë. Marrëveshja e anuluar me Francën, një eksportues i madh global i armëve, pritet të ketë një ndikim të rëndësishëm ekonomik në sektorin francez të mbrojtjes. Franca gjithashtu do të humbasë strategjikisht në Indo-Paqësor, ku vendi ka interesa të rëndësishme.
Të enjten, pasi u njoftua marrëveshja e nëndetëseve me energji bërthamore me SHBA dhe Mbretërinë e Bashkuar, Australia njoftoi zyrtarisht se do të tërhiqej nga kontrata e saj e mëparshme për nëndetëset konvencionale me Francën.
Marrëveshja me Parisin
Australia më parë kishte planifikuar të blinte 12 nëndetëse konvencionale nga ndërtuesi i anijeve franceze Naval Group, i cili mposhti me sukses ofertat konkurruese gjermane dhe japoneze në 2016.
Ministri i Jashtëm francez Jean-Yves Le Drian tha se ishte “i zemëruar dhe i hidhëruar” për marrëveshjen e re të Australisë nëndetëse. “Kjo nuk bëhet midis aleatëve. Me të vërtetë është një goditje pas shpine” shtoi ai.
Ministri i Jashtëm francez gjithashtu kishte një mesazh të fortë për SHBA, duke thënë: “Ky vendim është brutal dhe i njëanshëm“.
Le Drian lëshoi gjithashtu një deklaratë të përbashkët me Ministren e Forcave të Armatosura Franceze Florence Parly duke thënë: “Zgjedhja amerikane për të përjashtuar një aleat dhe partner evropian si Franca nga një partneritet strukturues me Australinë, në një kohë kur ne po përballemi me sfida të pashembullta në rajonin Indo-Paqësor, qoftë në aspektin e vlerave tona, qoftë në aspektin e respektimit të multilateralizmit të bazuar në sundimin e ligjit, tregon një mungesë koherence”.
Le Drian tha se vendimi i Australisë për t’u tërhequr nga marrëveshja me Francën ishte “në kundërshtim me frymën e bashkëpunimit që mbizotëronte midis Francës dhe Australisë“, por Australia ka pohuar se kishte pikë të kontratës së tyre që e lejoi atë të dilte nga marrëveshja.
Njoftimi i AUKUS erdhi gjithashtu një ditë para se Bashkimi Evropian të vendoste të prezantonte strategjinë e tij të shumëpritur për Indo-Paqësorin. Deklarata e përbashkët e quajti Francën “i vetmi komb evropian i pranishëm në Indo-Paqësor me gati dy milionë qytetarë dhe më shumë se 7,000 personel ushtarak”, dhe deklarata pohoi se Franca është një “partner i besueshëm që do të vazhdojë të përmbushë angazhimet e saj”. Marrëveshja e nëndetëseve vjen gjithashtu në prag të tërheqjes së çrregullt nga Afganistani, duke çuar në kritika nga aleatët e NATO -s.
Australia dhe SHBA i shohin gjërat ndryshe
“Kjo iu transmetua drejtpërdrejt presidentit, drejtpërdrejt ministrit të Punëve të Jashtme dhe ministrit të Mbrojtjes” tha kryeministri australian Scott Morrison. Ai tha se kur u takua me Presidentin francez Emmanuel Macron në fund të qershorit, “unë e kam bërë shumë të qartë kemi pasur një darkë të gjatë atje në Paris në lidhje me shqetësimet tona shumë domethënëse në lidhje me aftësitë e nëndetëseve konvencionale për t’u marrë me strategjinë e re, mjedisin me të cilin ballafaqohemi. Dhe e bëra shumë të qartë se kjo ishte një çështje që Australisë do t’i duhej të merrte një vendim në interesin tonë kombëtar” tha ai.
Ministri australian i Mbrojtjes Peter Dutton tha në një konferencë shtypi të enjten se vendimi për të zgjedhur nëndetësen amerikane me energji bërthamore mbi nëndetësen konvencionale me naftë të Francës “bazohet në atë që është në interesin më të mirë të sigurisë sonë kombëtare“.
Dutton argumentoi se “francezët kanë një version që nuk ishte superior ndaj atij të operuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar. Dhe në fund, vendimi që ne kemi marrë bazohet në atë që është në interesin më të mirë të sigurisë sonë kombëtare”.
Sekretari i Shtetit Antony Blinken gjithashtu u përpoq të minimizonte përçarjen midis SHBA dhe Francës, duke theksuar rëndësinë e Parisit si “një partner jetik” në Indo-Paqësor dhe në të gjithë botën.
“Dua të theksoj se nuk ka ndarje rajonale që ndan interesat e Atlantikut dhe partnerëve tanë të Paqësorit” tha Blinken të enjten.
Blinken tha se SHBA mirëpret “vendet evropiane që luajnë një rol të rëndësishëm në Indo-Paqësor“, duke shtuar se “Franca, në veçanti, është një partner jetik në këtë dhe kaq shumë çështje të tjera që shtrihen pas brezave, dhe ne duam të gjejmë çdo mundësi për të thellojmë bashkëpunimin tonë transatlantik në Indo-Paqësor dhe në të gjithë botën“./ db/Abcnews.al
